سبک زندگی مجموعهای از رفتارها و الگوهای کنش هر فرد است که به بعدهای هنجاری و معنایی زندگی اجتماعی نظر داشته باشد. چنین مجموعهای میتواند کلیِ متمایز را پدید آورد که در کنار دلالت بر ماهیت در محتوای خاص تعاملات و کنشهای اشخاص، نشان دهنده کم و کیف نظام باورها و ارزشهای افراد نیز باشد.(فاضل قانع،1392ج51:1)
میتوان سبک زندگی را شامل اموری دانست که به زندگی مادی و معنوی انسان اعم از بعد فردی و اجتماعی مربوط میشود. اموری از قبیل بینش ها و گرایشهایی که که امور ذهنی یا رفتار درونی هستند و رفتارهای بیرونی، موقعیتهای اجتماعی و داراییها امور عینی هستند. پس امور محیطی و وراثتی به طور مفهومی از سبک زندگی خارج شده گرچه آن را شکل میدهند. (مهدوی کنی، :1387ص 224-223)
سبکهای زندگی در هر عصر با سبک زندگی در زمان و مکانی دیگر میتواند متفاوت باشد، هر چند که در کلیت در مجموعهای خاص از شیوه زندگی قرار میگیرد. (مهدوی کنی، بیتا، ج 1 :216) دین اسلام در تمامی موضوعات مطرح شده ذیل عنوان «سبک زندگی» دارای الگوی کارآمد و منسجم است البته بعضی روانشناسان و محققان علوم اجتماعی نیز تعاریفی در قالب «سبک زندگی» ارائه نموده اند.
این الگوها طبق سرفصل های ذیل دسته بندی میگردند که سعی می گردد به تفصیل در خصوص آن ها سخن گفت:
. تحول درونی و خودسازی
. نگرش و باورهای بیرونی
. خانواده
. معاشرت با دوستان و همسالان
. الگوی مصرف
. رعایت عدالت اقتصادی در جامعه
. اصل پوشش و آراستگی
جمع بندی و نتیجه گیری
چنانچه سبک زندگی افراد متناسب با باورها و ارزشهایشان شکل گرفته باشد، میتوان ثمره جهانبینی و نگرش خود را به جوامع دیگر عرضه کرد. برخی از جوامع بشری نتوانستهاند میان مبانی اعتقادی خویش و سبک زندگی در حوزههای مختلف اجتماعی ارتباط برقرار کنند،در نتیجه غفلت از مسئله سبک زندگی بخصوص در جوامع اسلامی خسارتهای جبرانناپذیری وارد کرده است. وقتی مسلمانان نتوانند میان الگوی زندگی فردی خود و باورهایشان ارتباط برقرار کنند دیر یا زود ممکن است دست از باورها و ارزشهای خود بردارند و حتی آن را نا کارآمد تلقی کنند.
بسیاری از آموزههای قرآنی به حوزه فرهنگ سازی توجه داشته و دستورهایی به این منظور صادر کرده است. حوزه مسائل تربیتی که به اشکال مختلف در قرآن مورد توجه است بازتابی از این توجه قرآن به مسئله فرهنگ سازی میباشد؛ زیرا هر جامعهای در صورتی میتواند در مسیر الهی و صراط مستقیم گام بردارد که آموزش فرهنگسازی درست زندگی در آن مورد اهتمام باشد و مردم در مسیر درست جامعهپذیری آموزش دیده و پرورش یابند.
یافتههای پژوهش حاضر بیانگر این است که سبک زندگی دینی، راهگشای مشکلات جوامع بشری در هر زمان و مکانی است. زیرا الگویی که اسلام برای زندگی بشر ارائه کرده است از یک سو مبتنی بر ویژگیهای فطری انسان است و از سوی دیگر موجب پیشرفت مادی و معنوی افراد و در نهایت جوامع بشری میگردد.
بنا بر آموزههای دینی، الگوی صحیح زندگی انسان بدون توجه به هر دو ساحت دنیا و آخرت ممکن نیست. دین اسلام جمع بین سازندگی مادی و معنوی را الگوی مناسب زندگی معرفی میکند. البته این به معنای مغایرت کامل سبک زندگی دینی با الگوهای رایج در جهان نیست؛ ولی مهم آن است که الگوهای انتخابی، از این آموزههای دینی اثر پذیرد.
برخی از الگوهایی که معرفی شدهاند به سبب نقض ذاتی و یا عارضی، ناتوان از ارائه درست زندگی برای بشر در مکان و زمان معین میباشد. لذا مردم با پیروی از الگوی نادرست و ناقص، رفتار و فرهنگ غلطی را میآموزند و در ایشان نهادینه میشود. از این رو لازم است با معرفی الگوهای درست و مناسب و کامل، فرهنگ رفتاری جامعه و یا شخص را تغییر داد.
در نهایت آنچه که از نتایج پژوهش استنباط میشود این است که خودسازی و معنویت نقش بسزایی در سبک زندگیِ برگرفته از تعالیم دینی دارد. یکی از مهمترین و اساسیترین مؤلفه های سبک زندگی از دیدگاه قرآن و حدیث، رعایت اعتدال و میانهروی در همه امور جاری در زندگی است. خانواده به عنوان کوچکترین واحد جامعه بشری است که در آن آموزههای دینی باعث تحکیم و استواری پایه های آن میشود.
منابع؛
- قرآن کریم
- پورامینی، محمدباقر، 1393سبک زندگی(منشور زندگی در منظر امام رضا ع) مشهد: قدس رضوی
- تمیمی آمدی، عبدالواحد، 1366، تصنیف غرر الحکم و دررالکلم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی
- حرعاملی، محمد بن حسن، 1414، تفصیل وسائل الشیعهالی تحصیل مسائل الشرعیه، قم: مؤسسه آل البیت لإحیاء التراث
- سیدرضی، محمد بن حسین، 1414، نهج البلاغه، قم: مؤسسه نهج البلاغه
- شکوهی یکتا، محسن، 1363، مبانی تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: دفتر تحقیقات و برنامه ریزی درسی
- صدر، سید محمدباقر، 1417، اقتصادنا، قم: دفتر تبلیغات اسلامی
- صدوق قمی،محمد بن علی، 1413، من لا یحضره الفقیه(چاپ دوم،) قم: دفتر انتشارات اسلامی
- طریق الاسلامی، احسان، 1395، مکارم ولایت(رهنمودهای اخلاقی مقام رهبری)، قم:مؤسسه فرهنگی هنری معرفت ثقلین
- فاضل قانع، حمید، 1392، سبک زندگی بر اساس آموزه های اسلامی با رویکرد رسانه ای، قم: مرکز پژوهشهای اسلامی
- کلینی، محمد بن یعقوب، 1407، الکافی(،چاپ چهارم) تهران: دارالکتب الاسلامیه
- مجلسی، محمدباقر، 1403، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت: دار احیاء التراث العربی
- مجلسی، محمدباقر،1404، مرآت العقول فی شرح اخبار آل الرسول(چاپ دوم) تهران، دارالکتب الاسلامیه
- محمدی ری شهری، محمد، 1383، دوستی در قرآن و حدیث، قم: دارالحدیث
- مصباح یزدی، محمدتقی، 1380، چشمه ای از زلال کوثر، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)
- مطهری، مرتضی، 1362، مسئله حجاب، تهران: شرکت سهامی انتشار
- مهدوی کنی، محمدسعید، 1387، دین و سبک زندگی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)