چکیده
یکی از موضوعاتی که در عصر حاضر مورد توجه محققان علوم اجتماعی و صاحب نظران مسائل فرهنگی قرار گرفته است، مسئله «سبک زندگی» است. سبک زندگی را میتوان لایه آشکار هدایت یک جامعه دانست. هر جامعه ای زمانی میتواند ثمره و محصول جهان بینی خود را به دیگران نشان دهد که سبک زندگی او متناسب با باورها و ارزشهایش شکل گرفته باشد.
انحطاط فرهنگی جوامع غربی در دهه های اخیر و رشد فزاینده خشونت، قتل، تجاوز و بیماریهای روحی و روانی در کشورهای غربی، بر لزوم ارائه سبک زندگی برگرفته از آموزه های دینی تأکید می کند. ضرورت وجود سبک زندگی مطلوب در نگاه معنوی به زندگی را میتوان تأمین هدف انسان از زندگی دانست که همانا رسیدن به سعادت در دنیا و آخرت است. همچنین در نگاه مادی به زندگی، این ضرورت به منظور آسایش و راحتی احساس می شود.
هدف اصلی سلسله نوشته های سبک زندگی دینی پاسخ به این سؤال است که مفهوم سبک زندگی از منظر قرآن و حدیث چیست؟ همچنین در این پژوهش سعی شده است با تکیه بر آموزه های دینی به تجویز آن نیز پرداخته شود. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که دین اسلام، جمع بین سازندگی مادی و معنوی را الگوی مناسب زندگی معرفی می کند.
سبک زندگی با توجه به قرآن و حدیث چگونه است؟
دین اسلام جامعترین برنامه هدایت انسان برای سعادت دنیوی و اخروی است. خداوند متعال در قالب دین مبین اسلام، تمام نیازهای مادی و معنوی انسان را در نظر گرفته است و با ارائه الگوی مناسب برای زندگی فردی و اجتماعی، وی را در پیمودن مسیر پرفراز و نشیب زندگی کمک کرده است.
برخی از محققان جامعه شناسی بر این عقیده اند که الگوی مصرف بهترین شاخص سبک زندگی است و میتوان بیشترین ارتباط را میان فرد و موقعیت اجتماعی او برقرار سازد و از این نظر اهمیت تحلیلی بیشتری دارد. اما باید دانست تحلیل سبک زندگی به بررسی الگوهای مصرف مادی یا فرهنگی محدود نمی شود. زندگی عناصری بیش از مصرف دارد گرچه مصرف مشهودترین و ملموس ترین رفتار انسان در عصر حاضر است، باید دانست که سبک زندگی تعاریف متعددی دارد و تابع تفسیر ما از زندگی است و هر هدفی که در زندگی ترسیم شود متناسب با خود، یک سبک زندگی پیشنهاد میشود.
در جهان بینی اسلامی، ثروت و قدرت و علم وسیله ای برای تعالی انسان معرفی شده است در حالی که در جهانبینی غربی ثروت و قدرت و علم هدف به شمار میرود. بنا بر مبانی فکری جهانبینی غربی برای رسیدن به قدرت و ثروت حتی اگر انسانها تحقیر شوند و یا تعداد زیادی از آنها کشته شوند باز هم اشکالی ندارد.
اهمیت موضوع سبک زندگی وقتی آشکار میگردد که بدانیم مصداق عینی برای پیشرفت با مفهوم دینی، ایجاد تمدن نوین اسلامی است و این تمدن در دو موضع مورد بررسی قرار میگیرد: یکی موضع ابزاری که عبارت است از ارزشهایی که در عصر حاضر به عنوان پیشرفت مطرح می شود، مانند علم، اقتدار سیاسی و اعتبار بین المللی و موضع دیگر، حقیقی است که عبارت است از سبک زندگی.
سبک زندگی دینی شامل اموری است که به زندگی مادی و معنوی انسان، اعم از بعد فردی و اجتماعی مربوط میشود. اموری از قبیل بینشها و گرایشهایی که امور ذهنی هستند و رفتارهای بیرونی، موقعیتهای اجتماعی و داراییها گرچه آن را شکل میدهند، در واقع سبک زندگی بخشی از مصداقهای خارجی فرهنگ به حساب میآید.
مهمترین سؤالاتی که در این پژوهش سعی شده به آنها پاسخ داده شود عبارت است از: بنا بر آیات و روایات الگوی صحیح رفتار فردی چیست؟ از نظر اسلام سبک زندگی دینی وابسته به چه شرایطی است؟ بنا بر آموزههای دینی پوشش و آراستگی در سبک زندگی چه جایگاهی دارد؟
پیشینه تحقیق در خصوص سبک زندگی با توجه به قرآن و حدیث
با وجود اینکه شاید تحقیقات زیادی در زمینه سبک زندگی بطور تخصصی صورت نگرفته است ولی در تحقیقات انجام شده هم الگوی زندگی اسلامی متناسب با فرهنگ جامعه ایرانی چندان مورد توجه قرار نگرفته است. در این پژوهش سعی شده تا به بیان الگوی زندگی برگرفته از آموزههای دینی و یا به عبارتی از منظر قران و حدیث پرداخته شود.
در سلسله مقالات مرتبط با سبک زندگی دینی مطالب بیشتر در این خصوص ارائه میدهیم.
